چرا لوله کشی هواکش (ونت) برای ساختمان ضروری است؟

سیستم لوله کشی هواکش(ونت)،یکی از مهمترین قسمتهای شبکه لوله کشی فاضلاب را در ساختمانهای مسکونی تشکیل می دهد.وظیفه اصلی هواکش(ونت)تنظیم فشار هوا در لوله های فاضلاب در حد فشار جو(اتمسفر)می باشد.

درزمانهای گذشته، به این قسمت در تاسیسات توجه نمی شد وتصور عامه براین بود که برای بالابردن سرعت تخلیه درفاضلاب فقط باید قطر لوله بزرگتر انتخاب گرددکه تصوری کاملا اشتباه بود وبه منظور جلوگیری از ورود گازهای نامطبوع به داخل ساختمان فقط وفقط از سیفون استفاده می شد.

در این مقاله، به بررسی جامع اهمیت لوله‌کشی هواکش، نحوه کارکرد آن، انواع مختلف، استانداردهای مربوطه، مشکلات رایج و راهکارهای رفع آن‌ها می‌پردازیم تا درک کاملی از این سیستم ضروری به دست آورید.

اهمیت لوله کشی هواکش:

تصور کنید در یک روز گرم تابستانی، بوی نامطبوع فاضلاب در خانه شما پخش شود. این نه تنها آزاردهنده است، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی در سیستم لوله‌کشی شما باشد. سیستم ونت، با تنظیم فشار و تهویه مناسب، از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری می‌کند.
با احداث ساختمانهای بلند مرتبه وبالا رفتن تراکم جمعیت درشهرها باعث پیشرفت علم تاسیسات و بخصوص لوله کشی شده و این حرفه را در ردیف حرفه های علمی و فنی قرارداد.
اگر با استفاده از هواکش(ونت) درتمام طول مدت کار شبکه فاضلاب ،فشار هوای داخل لوله ها ثابت بماند، می توان با انتخاب قطر کمتر لوله ی فاضلاب، تعداد بیشتری از لوازم بهداشتی را در یک لوله تخلیه نمود.
حالا با این توضیحات می توان نتیجه گرفت که لوله های هواکش (ونت)درشبکه های فاضلاب ساختمان ها، برای دومنظور مورد استفاده قرار می گیرد

• استفاده از هواکش(ونت) باعث جلوگیری از تخلیه آب داخل سیفون ها شده ومانع از ورود گازهای نامطبوع فاضلاب به داخل ساختمان می شود.
•  استفاده از هواکش(ونت) باعث سهولت در تخلیه فاضلاب ساختمان می شود.

حال با این توضیحات مختصر به معرفی کامل این سیستم میپردازیم:

 

ونت چیست و چگونه کار می‌کند؟

ونت در لغت به معنای “تهویه” یا “هواکش” است. در سیستم لوله‌کشی ساختمان، این اصطلاح به لوله‌هایی اطلاق می‌شود که برای تهویه و تنظیم فشار در سیستم فاضلاب نصب می‌شوند. این لوله‌ها با ایجاد مسیری برای ورود هوا به داخل سیستم فاضلاب، از ایجاد خلاء یا فشار بیش از حد جلوگیری می‌کنند. به عبارت دیگر، ونت‌ها به سیستم لوله‌کشی اجازه می‌دهند تا نفس بکشد.

 

اصول عملکرد ونت: یک نگاه ساده

عملکرد ونت بر پایه اصول ساده فیزیکی استوار است:

جلوگیری از ایجاد خلاء:

تصور کنید که آب از سینک، توالت یا وان تخلیه می‌شود. آب با سرعت زیادی از لوله‌ها عبور می‌کند. اگر سیستم ونت وجود نداشته باشد، پشت ستون آب خلاء ایجاد می‌شود. این خلاء می‌تواند آب موجود در سیفون‌ها (U-trap) را به داخل لوله‌ها بکشد. نتیجه این اتفاق، از بین رفتن آب محافظ در سیفون است و بوی نامطبوع فاضلاب به داخل ساختمان راه پیدا می‌کند.

تامین هوا برای تخلیه روان:

ونت با تامین هوای مورد نیاز، به تخلیه روان و بدون مکث آب کمک می‌کند. این کار از ایجاد فشار منفی در لوله‌ها جلوگیری کرده و سرعت تخلیه را افزایش می‌دهد.

تخلیه گازهای خطرناک فاضلاب:

گازهایی که در فاضلاب تولید می‌شوند، مانند متان (CH4) و سولفید هیدروژن (H2S)، سمی و قابل اشتعال هستند. ونت با ایجاد مسیری برای خروج این گازها به بیرون از ساختمان، از تجمع آن‌ها در داخل ساختمان جلوگیری می‌کند و به حفظ سلامت ساکنین کمک می‌کند.

مطالعات نشان داده‌اند که تجمع گاز سولفید هیدروژن در محیط‌های بسته می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی، سردرد و حتی مرگ شود (منبع: سازمان بهداشت جهانی).

 

ونت و جلوگیری از سیفوناژ:

سیفوناژ (Siphonage) به پدیده‌ای گفته می‌شود که در آن، آب موجود در سیفون‌ها به دلیل ایجاد خلاء در لوله‌ها، به داخل لوله‌های فاضلاب کشیده می‌شود. ونت با تنظیم فشار در سیستم، از ایجاد خلاء و در نتیجه، از سیفوناژ جلوگیری می‌کند و مانع از ورود بوی نامطبوع به فضای ساختمان می‌شود. در واقع، ونت مانند یک  دریچه اطمینان عمل می‌کند و از ایجاد فشار منفی در سیستم جلوگیری می‌کند.

نقش حیاتی ونت در تخلیه بو و گازهای فاضلاب:

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، گازهای فاضلاب نه تنها آزاردهنده هستند، بلکه می‌توانند سمی و خطرناک نیز باشند. ونت با ایجاد مسیری امن برای خروج این گازها به بیرون از ساختمان، از تجمع آن‌ها در داخل ساختمان و ایجاد بوی نامطبوع جلوگیری می‌کند و به این ترتیب، به حفظ سلامت و آسایش ساکنین کمک می‌کند. به گفته EPA (آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده)، تهویه مناسب سیستم فاضلاب برای جلوگیری از تجمع گازهای خطرناک و حفظ کیفیت هوای داخل ساختمان ضروری است.

اجزای اصلی سیستم لوله کشی هواکش:

• لوله اصلی ونت (Main Vent Stack): این لوله عمودی از پایین‌ترین نقطه سیستم لوله‌کشی به سمت بالا امتداد دارد و در نهایت به پشت بام ختم می‌شود. لوله اصلی ونت، ستون فقرات سیستم تهویه است و نقش کلیدی در تنظیم فشار و تخلیه گازها ایفا می‌کند.
• لوله‌های فرعی ونت (Branch Vents): این لوله‌ها از هر یک از وسایل بهداشتی (مانند سینک، توالت و وان) به لوله اصلی ونت متصل می‌شوند. لوله‌های فرعی ونت، وظیفه تهویه اختصاصی هر وسیله بهداشتی را بر عهده دارند.
• اتصالات ونت (Vent Fittings): اتصالات مختلفی که برای اتصال لوله‌های ونت به یکدیگر و به لوله‌های فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرند. اتصالات ونت باید از جنس مقاوم و با کیفیت باشند تا از نشتی و مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

کلاهک ونت (Vent Cap):این قطعه در انتهای لوله اصلی ونت در پشت بام نصب می‌شود و از ورود باران، برف و حیوانات به داخل لوله جلوگیری می‌کند. کلاهک ونت، نقش محافظتی در برابر عوامل خارجی را ایفا می‌کند.

 

انواع لوله‌های هواکش (ونت): کدام برای شما مناسب است؟

لوله‌های هواکش بر اساس نحوه اتصال و عملکرد، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

 

•  ونت خشک (Dry Vent): تهویه خالص

این نوع ونت فقط برای تهویه استفاده می‌شود و هیچ فاضلابی از آن عبور نمی‌کند. ونت خشک رایج‌ترین نوع ونت است و معمولاً به طور مستقیم از وسیله بهداشتی به لوله اصلی ونت متصل می‌شود. مزیت اصلی ونت خشک، جلوگیری از آلودگی هوا با فاضلاب است.

عملکرد ونت خشک: هوا از طریق لوله ونت وارد سیستم فاضلاب می‌شود و از ایجاد خلاء جلوگیری می‌کند.

• ونت تر (Wet Vent): تهویه و تخلیه در یک لوله

  ونت تر علاوه بر تهویه، فاضلاب یک یا چند وسیله بهداشتی را نیز تخلیه می‌کند. استفاده از ونت تر در برخی موارد مجاز است، اما باید با رعایت استانداردهای خاصی انجام شود. استفاده از ونت تر می‌تواند در هزینه‌ها صرفه‌جویی کند، اما باید با دقت و رعایت اصول مهندسی انجام شود تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

  عملکرد ونت تر:هوا از طریق لوله ونت وارد سیستم فاضلاب می‌شود و فاضلاب نیز از طریق همان لوله تخلیه می‌شود.

• ونت تکی (Individual Vent): تهویه اختصاصی

   

  ونت تکی به طور اختصاصی برای تهویه یک وسیله بهداشتی استفاده می‌شود.

  عملکرد ونت تکی: هوا را به طور اختصاصی برای یک وسیله بهداشتی تامین می‌کند.

•  
  

  ونت مشترک (Common Vent): تهویه گروهی

  ونت مشترک برای تهویه دو یا چند وسیله بهداشتی به طور همزمان استفاده می‌شود.

  عملکرد ونت مشترک: هوا را برای دو یا چند وسیله بهداشتی تامین می‌کند.

•  ونت حلقوی (Loop Vent): یک حلقه محافظ

  ونت حلقوی به صورت حلقوی در اطراف یک گروه از وسایل بهداشتی نصب می‌شود و برای تهویه آن‌ها استفاده می‌کند.ونت حلقوی معمولاً در جزیره‌های آشپزخانه که سینک در وسط قرار دارد، استفاده می‌شود.

  عملکرد ونت حلقوی: با ایجاد یک حلقه تهویه، از ایجاد خلاء در سیستم جلوگیری می‌کند.

• ونت تسکین‌دهنده (Relief Vent): کاهش فشار

  ونت تسکین‌دهنده برای تسکین فشار در سیستم لوله‌کشی استفاده می‌شود و معمولاً در ساختمان‌های بلند نصب می‌شود. در ساختمان‌های بلند، به دلیل ارتفاع زیاد، فشار در سیستم لوله‌کشی بیشتر است. ونت تسکین‌دهنده با کاهش فشار، از آسیب دیدن لوله‌ها جلوگیری می‌کند.

  عملکرد ونت تسکین دهنده: فشار اضافی در سیستم را تخلیه می‌کند و از آسیب دیدن لوله‌ها جلوگیری می‌کند.

ابعاد و سایز های لوله های هواکش ساختمان

• ابعاد و سایز های لوله های هواکش ساختمان:به طور کلی، سایز لوله هواکش برای دستشویی و سرویس بهداشتی باید حداقل لوله با سایز 1.5 اینچ باشد. این سایز، یک استاندارد حداقلی است و در برخی موارد، ممکن است نیاز به استفاده از لوله‌های بزرگتر باشد.
• سایز لوله هواکش اصلی ساختمان باید بر اساس تعداد و نوع وسایل بهداشتی موجود در ساختمان محاسبه شود. معمولاً از لوله‌های 2 اینچ یا بزرگتر برای لوله هواکش اصلی استفاده می‌شود. محاسبه دقیق سایز لوله هواکش اصلی، نیازمند دانش و تجربه کافی است و باید توسط یک متخصص انجام شود.

استانداردها و مقررات لوله کشی هواکش:

• ارتفاع لوله های هواکش پشت بام:

  ارتفاع لوله هواکش پشت بام باید حداقل 6 اینچ (15 سانتی‌متر) بالاتر از سطح بام باشد. همچنین، لوله هواکش باید حداقل 10 فوت (3 متر) از هر پنجره، در یا دریچه هوای ساختمان فاصله داشته باشد تا از ورود گازهای فاضلاب به داخل ساختمان جلوگیری شود. این استاندارد، برای جلوگیری از ورود گازهای سمی به داخل ساختمان و حفظ سلامت ساکنین تعیین شده است.

• شیب لوله هواکش:

  لوله هواکش باید با شیب ملایمی به سمت لوله فاضلاب نصب شود تا از تجمع آب در داخل لوله جلوگیری شود و از بروز مشکلاتی مانند گرفتگی یا یخ‌زدگی جلوگیری شود. شیب مناسب لوله هواکش، معمولاً بین 1/4 تا 1/8 اینچ در هر فوت است.

  محدوده شیب لوله هواکش:

  • 1/4 اینچ در هر فوت → 0.635 سانتی‌متر در هر 30.48 سانتی‌متر
  • 1/8 اینچ در هر فوت → 0.317 سانتی‌متر در هر 30.48 سانتی‌متر

جنس لوله های مورد استفاده در هواکش:

لوله‌های مورد استفاده در سیستم هواکش باید از جنس مقاوم و بادوام باشند و در برابر خوردگی و پوسیدگی مقاوم باشند تا عمر طولانی داشته باشند و نیاز به تعویض زودهنگام نداشته باشند. انتخاب جنس مناسب لوله، بستگی به شرایط آب و هوایی، نوع خاک و بودجه شما دارد.

• لوله های پلیکا

  لوله‌های PVC (پلی وینیل کلراید) یکی از رایج‌ترین انواع لوله‌ها برای سیستم هواکش هستند. این لوله‌ها سبک، ارزان و مقاوم در برابر خوردگی هستند و به همین دلیل، انتخابی محبوب برای بسیاری از ساختمان‌ها محسوب می‌شوند. لوله‌های PVC، به دلیل قیمت مناسب و نصب آسان، گزینه ایده‌آلی برای بسیاری از پروژه‌ها هستند.

   

• لوله های ABS:

  لوله‌های ABS (اکریلونیتریل بوتادین استایرن) نیز مانند لوله‌های PVC، سبک و مقاوم در برابر خوردگی هستند و می‌توانند جایگزین مناسبی برای لوله‌های PVC باشند. لوله‌های ABS، در برابر ضربه و حرارت، مقاومت بیشتری نسبت به لوله‌های PVC دارند.

• لوله های چدنی:

  لوله‌های چدنی سنگین‌تر و گران‌تر از لوله‌های PVC و ABS هستند، اما از مقاومت بالاتری برخوردارند و برای ساختمان‌های بزرگ و تجاری که نیاز به سیستم لوله‌کشی قوی‌تری دارند، مناسب هستند. لوله‌های چدنی، به دلیل استحکام بالا و عمر طولانی، گزینه مناسبی برای ساختمان‌هایی هستند که نیاز به سیستم لوله‌کشی با دوام دارند.

نکات مهم در نگهداری و بازرسی لوله‌کشی هواکش: حفظ عملکرد بهینه

• برای حفظ عملکرد صحیح سیستم لوله‌کشی هواکش، باید به طور منظم آن را بازرسی و نگهداری کرد. برخی از نکات مهم در نگهداری و بازرسی به شرح زیر است:
•  به طور منظم لوله هواکش را از نظر گرفتگی بررسی کنید.
•  به طور منظم لوله‌ها و اتصالات را از نظر نشتی بررسی کنید.
• از ریختن مواد زائد به داخل لوله هواکش خودداری کنید.
• در مناطق سردسیر، از عایق حرارتی برای لوله هواکش استفاده کنید.